Latin alfabesine geçmek isteyen Türk Devletlerine destekte bulunma kararı alınmıştır
Türk Akademisi, 29 Mayıs 2023 tarihinde Astana’da Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Sekretaryası, Türk Dil Kurumu ve Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu’nun destekleriyle Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu'nun ilk toplantısını gerçekleştirdi.
Toplantıda Komisyon üyeleri, Türk devletleri dil bilim enstitüleri yöneticileri ile bu alanın uzmanları bir araya gelmişlerdir. Türk devletleri alfabelerinin uyumlaştırılması, kardeş ülkeler arasındaki iş birliğini arttıracak önemli etkenlerden biri olarak kabul edilmektedir. TDT Devlet Başkanları’nın 2021 yılında düzenlenen 8. Zirve toplantısında kabul edilen "Türk Dünyası 2040 Vizyonu" belgesinde TDT’ye üye ülkeler arasındaki ilişkilerin güçlendirilmesi amacıyla alfabe ve terminolojide birliğin sağlanması hedeflendiği belirtilmiştir. Bununla birlikte Türk Akademisi'nin kurulmasına ilişkin anlaşmada ortak alfabe geliştirilmesinin Akademi'nin amaçlarından biri olarak belirtilmektedir. Toplantının açılış oturumunda Türk Akademisi Başkanı Şahin Mustafayev, Türk cumhuriyetlerinin Latin alfabesi temelindeki ortak alfabeye geçiş konusunun ilk defa yaklaşık bundan 100 sene önce Bakü Türkoloji Kongresi’nde dile getirildiğini belirtti. 1991 yılında Türk devletleri bağımsızlıklarını kazandıktan sonra bu girişim yeniden gündeme gelmiştir. Şahin Mustafayev, ortak alfabe oluşturma gayesinin temelinde bütün Türk halklarına tekdüze alfabeyi empoze etmek değil, alfabeyi oluşturmanın ortak prensiplerini üretme teşebbüsü bulunduğunun altını çizdi. Akademi Başkanı ayrıca geçtiğimiz yıl 26-27 Eylül tarihlerinde Bursa’da Ortak Alfabe Komisyonu’nu kurma kararı alındığını ve bugün bu komisyonun ilk toplantısının geçmekte olduğunu dile getirdi. Kazakistan Cumhuriyeti Dışişleri Bakan Yardımcısı Kanat Tumış, ortak alfabe konusunda mutabakat sağlamanın Türk Devletleri Teşkilatı’na üye Devlet Başkanlarının talimatı olduğunu hatırlattı. Ayrıca Türk halklarının dil bakımından yakınlığının iş birliğini pekiştirme açısından da büyük öneme haiz olduğunu belirtti. Türkiye Cumhuriyeti Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanı Yüksel Özgen, alfabe ortaklığının Türk halklarını daha da yakınlaştıracağını dile getirdi. Türk Dil Kurumu Başkanı Osman Mert ise ecdadlarımızın yüksek yazı kültürüne sahip olduğunu ve günümüzde bağımsız devletlerin bu geleneği devam ettirme şansına sahip olduğunu hatırlattı. Enformasyon ve Toplumsal Kalkınma Bakan Yardımcısı Erbol Alşınbay ise katılımcılara Bakan Darhan Kıdırali’nin tebrik mesajını okuyarak Komisyonun ilk toplantısına başarı dileklerinde bulundu. Bilim ve Yüksek Öğrenim Bakanlığı Dil Politikası Komitesi Başkanı Erbol Tileşov konuşmasında Kazakistan tarafının Lati alfabesine geçiş sürecine değinerek ortak alfabenin akraba halklar arasında dilsel yakınlığın korunması için büyük öneme sahip olduğunu belirtti. Kısa aradan sonra toplantı tematik oturumlarla devam etti. Birinci oturum, kardeş devletler arasında alfabe birliğinin sağlanması ve devlet dil politikaları konusunda oldu. Moderatörlüğünü Kazakistan Cumhuriyeti Bilim ve Yüksek Öğrenim Bakanlığı Dil Politikası Komitesi Başkanı Erbol Tileşov’un yürüttüğü oturumda Nesimi Dilbilim Enstitüsü Genel Müdürü Nadir Mamedli (Azerbaycan), A. Baytursınulı Dilbilim Enstitüsü Müdürü Anar Fazıljan (Kazakistan), C.Aytmatov Dil ve Edebiyat Enstitüsü Müdür Yardımcısı Dinara İsrailova (Kırgızistan), Özbek Dili, Edebiyatı ve Folkloru Enstitüsü Bilim Sekreteri Gulom İsmailov (Özbekistan), Türk Dil Kurumu Başkanı Osman Mert değerli düşüncelerini paylaştı. A. Nevayi Taşkent Devlet Özbek Dili ve Edebiyatı Üniversitesi Rektörü Şuhrat Sirociddinov'un moderatörlüğünü yaptığı ikinci oturumda katılımcılar, Ortak Türk Alfabe Komisyonu’nun görev ve çalışma esaslarını masaya yatırarak görüş bildirdiler. Öğleden sonra devam eden üçüncü oturumda ortak alfabenin geliştirilmesine yönelik yol haritası ele alındı. Komisyon üyeleri, "Türk Dünyası 2040 Vizyonu" belgesinde belirtilen hedefe ulaşmak için atılacak belirli adımlar üzerinde anlaştılar. Bu oturumun başkanlığını Türkiye Cumhuriyeti Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanı Yüksel Özgen yaptı. Türk Akademisi Başkanı Şahin Mustafayev'in moderatörlüğünde gerçekleştirilen dördüncü oturumda, toplantının sonuç bildirgesi kabul edildi. Türk devletleri alfabelerinin uyumlaştırılması hususunu önemli gündem maddesi olduğunu göz önünde bulundurmakla birlikte Latin alfabesine geçmek isteyen Türk devletlerine destekte bulunma kararı alınmıştır. Komisyonun temel görevi olarak ortak alfabeye kademeli ve sorunsuz geçiş için gerekli hazırlık çalışmalarını yürütmek ve böylece Türk halklarının gelişmesi ve etkileşimine de katkıda bulunmak olduğu belirtilmiştir. Komisyon’un bir sonraki dönem başkanlığı Azerbaycan tarafına verilmiştir. Bir sonraki toplantının Bakü’de 2024 yılında düzenlenmesine karar verilmiştir.